Cảm xúc, dù tích cực hay tiêu cực, đều đóng vai trò quan trọng trong công việc mỗi phút mỗi giây. Khi cảm xúc được nhận thức, thấu hiểu và thể hiện chính xác, chúng có thể nâng cao khả năng phát triển của một cá nhân và đội nhóm. Khi cảm xúc bị bỏ qua và xử lý không tốt, chúng có thể khiến cá nhân và đội nhóm đi theo chiều hướng tiêu cực. Thông minh cảm xúc (EI) ngày càng trở nên quan trọng đối với sự thành công lâu dài trong công việc và cuộc sống của mỗi cá nhân, bởi EI giúp mỗi người nhận thức, kiểm soát cảm xúc hiệu quả, xây dựng mối quan hệ tích cực và đưa ra quyết định sáng suốt.

Tại sao thông minh cảm xúc (EI) quan trọng tại nơi làm việc?

Thông minh cảm xúc (EI) là khả năng nhận diện, hiểu và điều chỉnh cảm xúc của bản thân, đồng thời thấu cảm và phản ứng phù hợp với cảm xúc của người khác. Những cá nhân có chỉ số thông minh cảm xúc cao có khả năng quản lý bản thân một cách phù hợp trong nhiều tình huống khác nhau, từ đó tạo ra công việc chất lượng, đáp ứng thời hạn, xử lý xung đột một cách khéo léo và phản hồi tích cực trước những lời góp ý mang tính xây dựng.

Không chỉ vậy, họ còn biết cách xây dựng và duy trì các mối quan hệ lâu dài với đồng nghiệp, khách hàng và đối tác, góp phần vào sự thịnh vượng chung của tổ chức. EI chính là chìa khóa để phát triển con người toàn diện – không chỉ giỏi chuyên môn mà còn sâu sắc trong cách ứng xử và kết nối.

4 cấu phần cốt lõi của Thông minh cảm xúc (EI)

Theo nhà tâm lý học Daniel Goleman, Thông minh cảm xúc được cấu thành từ 4 kỹ năng cốt lõi sau:

I. Nhóm Năng lực Cá nhân (Hiểu mình)

1. Nhận thức bản thân

Khả năng nhận biết và hiểu được cảm xúc của bản thân. Người có nhận thức cảm xúc tốt có thể nhận biết được những cảm xúc đang diễn ra trong mình, hiểu được nguyên nhân và tác động của những cảm xúc đó.

2. Quản lý bản thân

Khả năng kiểm soát và điều chỉnh cảm xúc của bản thân, không để cảm xúc ảnh hưởng đến hành vi của mình. Kỹ năng này không có nghĩa là che giấu hay kìm nén cảm xúc, mà là khả năng chờ đợi thời điểm và địa điểm thích hợp để thể hiện chúng một cách phù hợp.

II. Nhóm Năng lực Xã hội (Hiểu người)

1. Nhận thức xã hội

Thấu cảm là khả năng thấu hiểu cảm xúc của người khác và nhìn nhận mọi việc từ góc nhìn của họ, điều cốt lõi không chỉ là biết người khác đang cảm thấy gì, mà là hiểu được tại sao họ lại cảm thấy như vậy.

2. Quản lý mối quan hệ

Khả năng áp dụng sự thấu hiểu cảm xúc của bản thân và của người khác vào các tương tác và giao tiếp hàng ngày. Kỹ năng này bao gồm lắng nghe tích cực, giao tiếp bằng lời nói, ngôn ngữ cơ thể và khả năng thuyết phục.

Cách thực hành Thông minh cảm xúc (EI) hiệu quả

Thực hành Thông minh cảm xúc thật ra không phức tạp. Chỉ từ những việc rất nhỏ trong công việc hằng ngày, như giữ bình tĩnh khi bị chất vấn, biết lắng nghe đồng nghiệp đang bức xúc, hay tự động viên bản thân khi áp lực, bạn đã có thể rèn luyện EI rồi. Điều quan trọng là chúng ta thực hành EI như một thói quen, và ai cũng có thể làm được: lãnh đạo, quản lý hay nhân viên văn phòng.

1. Nhận thức bản thân

- Hít thở và thiền định: Dành thời gian mỗi ngày để ngồi yên hít thở, quan sát hơi thở và cảm xúc, bắt đầu từ 1 phút và mỗi ngày bạn tăng lên 1 phút. Điều này giúp bạn tăng khả năng hiện diện và nhận diện cảm xúc khi chúng xuất hiện.

- Ghi nhật ký cảm xúc và suy nghĩ:

• Viết lại những tình huống khiến bạn có cảm xúc mạnh (cả những điều khó chịu và thoải mái) theo cấu trúc Sự kiện – Cảm xúc – Suy nghĩ – Phản ứng – Mong muốn.
• Tự hỏi: “Mình đang cảm thấy gì lúc này? Tại sao mình lại cảm thấy như vậy?”.
• Gọi tên cảm xúc (1-2 lần/ngày), ví dụ:
  • Cảm xúc thoải mái: Hào hứng, hung phấn, hãnh diện, mừng rỡ, ngưỡng mộ, hài lòng, hạnh phúc, thích thú, trân trọng,…
  • Cảm xúc khó chịu: bất lực, căng thẳng, hồi hộp, chán ghét, choáng ngợp, tức giận, sợ hãi, bồn chồn, bực dọc, thất vọng, xấu hổ,…

- Tự đánh giá sau mỗi tương tác quan trọng: Sau một cuộc họp hoặc cuộc trò chuyện, hãy tự hỏi: “Mình vừa phản ứng thế nào?” và “Cách đó có hiệu quả không?” Điều này giúp bạn học hỏi từ chính trải nghiệm của mình.

2. Quản lý bản thân

Sau khi đã nhận thức và gọi tên được cảm xúc của bản thân, điều tiếp theo bạn cần làm là điều hướng cảm xúc cho phù hợp.

- Chấp nhận cảm xúc thay vì phủ nhận: Khi cảm xúc xuất hiện, hãy thừa nhận: “Tôi đang cảm thấy tức giận” thay vì cố gắng gạt bỏ. Việc chấp nhận giúp bạn kiểm soát tốt hơn thay vì bị cảm xúc chi phối.

- Thực hành kỹ thuật “Tạm dừng” (Pause): Khi bắt đầu nóng giận, hãy hít thở sâu 5 lần trước khi phản hồi hoặc thực hiện một công việc. Khoảng dừng này giúp bạn chuyển từ phản ứng cảm tính sang phản hồi có suy nghĩ.

- Thay đổi “khung suy nghĩ”:

• Thay vì nghĩ: “Ý tưởng này bất khả thi, làm sao mình thực hiện được”, hãy nghĩ: “Đây là một thử thách, nhưng mình có thể tìm cách để xử lý được.” Việc thay đổi góc nhìn giúp giảm căng thẳng và tăng khả năng giải quyết vấn đề.
• Khi gặp khó khăn, hãy tự hỏi: “Mình có thể học được gì từ tình huống này?” Tư duy học hỏi giúp bạn duy trì sự bình tĩnh và phát triển khả năng thích nghi.

- Tìm “van xả” lành mạnh cho cảm xúc: Khi căng thẳng, hãy đi bộ, nghe nhạc, viết nhật ký hoặc nói chuyện với người bạn tin tưởng. Tránh trút giận lên người khác hoặc hành động bốc đồng.

- Phản ứng có kiểm soát: Khi đối mặt với tình huống khó khăn, hãy dừng lại và tự hỏi: “Cách hiệu quả nhất để xử lý việc này là gì?” Điều này giúp bạn phản hồi một cách thấu đáo thay vì phản ứng ngay lập tức.

- Thực hành Nhìn lại tuần: Vào cuối mỗi tuần, hãy dành vài phút để nhìn lại những cảm xúc bạn đã trải qua, rút ra bài học từ các tình huống cụ thể, tự hỏi: “Tuần này mình đã học được gì?” và “Tuần tới mình muốn cảm xúc và hành động của mình ra sao?”. Điều này giúp bạn nhận diện rõ hơn sự phát triển nội tâm, từ đó điều chỉnh hành vi và cảm xúc một cách chủ động, tích cực hơn theo thời gian.

3. Nhận thức xã hội

- Quan sát (mà không phán xét):

• Trong các cuộc nói chuyện, bạn hãy chú ý đến cách thể hiện cảm xúc của đối phương (vẻ mặt, cử chỉ cơ thể và lời nói). Những biểu hiện của cơ thể, sắc thái, … cũng phần nào thể hiện cảm xúc của họ mà không cần nói ra thành lời. Quan sát giúp bạn nghe và cảm được những điều người đối diện không nói.
• Quan sát những gì bạn nhìn thấy/ nghe thấy, tránh đánh giá, suy diễn hay áp đặt quan điểm cá nhân.

- Lắng nghe và phản hồi một cách thấu cảm:

• Trong một cuộc giao tiếp, bạn nên diễn giải lại ý người nói để xác nhận bạn đã hiểu đúng theo công thức:
  • Có phải khi bạn nhìn thấy/nghe thấy [sự việc]
  • Bạn đã cảm thấy [cảm xúc]
  • Vì [nhu cầu] của bạn đang (không) được đáp ứng?

• Khi bạn cần để hiểu hơn về đối phương, hãy chọn tâm thế cởi mở đón nhận, từ đó biểu hiện qua thái độ và ngôn ngữ bạn dùng một cách trung lập, tinh tế. Để khuyến khích đối phương chia sẻ, bạn hãy thử hỏi: “Bạn có thể chia sẻ thêm không?”.
• Bạn có thể chia sẻ cảm xúc của bản thân một cách phù hợp để tạo sự kết nối và khuyến khích người khác mở lòng. Ví dụ: “Tôi cũng từng thấy áp lực trong tình huống như vậy.”

- Đặt mình vào hoàn cảnh của người khác: Tự hỏi: “Nếu mình là họ, mình sẽ cảm thấy thế nào trong tình huống này?” Điều này giúp bạn điều chỉnh cách phản hồi một cách tinh tế và nhân văn.

4. Quản lý mối quan hệ

- Tích cực trong việc tiếp nhận phản hồi:

• Nhìn nhận giá trị của phản hồi: Khi ai đó dành thời gian để góp ý, nghĩa là họ đang cố gắng giúp bạn tốt hơn. Hãy đón nhận điều đó với sự trân trọng, xem phản hồi như một cơ hội để học hỏi và hoàn thiện.
• Chủ động xin phản hồi thường xuyên: Hãy tạo thói quen hỏi: “Anh/ Chị có góp ý gì để em làm tốt hơn không?”. Điều này thể hiện tinh thần cầu tiến và cởi mở, giúp bạn điều chỉnh hành vi và cải thiện hiệu suất một cách thực tế.

- Khéo léo trong cách ghi nhận và góp ý: Khi chúng ta muốn cảm ơn, ghi nhận hoặc góp ý người khác, chúng ta có thể nói theo công thức: Sự việc – Cảm xúc – Lời ghi nhận/ Lời đề nghị.

• Cảm ơn, ghi nhận người khác:
  • "Cảm ơn Anh/Chị vì đã hướng dẫn em sử dụng phần mềm (sự việc). Em thấy cảm kích (cảm xúc) vì được hỗ trợ (ghi nhận), thấy tự tin hơn (cảm xúc) để làm tốt trong công việc mới này”.
  • “Cảm ơn bạn đã nhanh chóng xử lý sự cố hệ thống sáng nay (sự việc). Mình thật sự ấn tượng với cách bạn giữ bình tĩnh và đưa ra giải pháp hiệu quả (ghi nhận). Điều đó khiến mình cảm thấy an tâm (cảm xúc) khi làm việc cùng bạn, nhất là trong những tình huống áp lực như vậy.
• Góp ý mang tính xây dựng: “Anh thấy báo cáo này có nhiều điểm tốt, nhưng còn thiếu vài dữ liệu (Sự việc), tôi hơi lo (Cảm xúc), em rà soát lại trước 3h chiều nay nhé? (Đề nghị)”. Cách truyền đạt nhẹ nhàng này giúp người nghe cảm thấy được ghi nhận và có động lực cải thiện.

- Chủ động giải quyết xung đột:

• Khi gặp mâu thuẫn dù là nhỏ với người khác, bạn nên trao đổi thẳng thắn trên tinh thần xây dựng, càng sớm càng tốt để tránh tích tụ cảm xúc tiêu cực.
• Khi xung đột xảy ra, hãy luôn đảm bảo giúp các bên ghi nhớ việc:
  • Tìm ra cốt lõi vấn đề là điều quan trọng nhất cần tập trung.
  • Không để các hiềm khích cá nhân xen vào.
  • Cởi mở trước ý tưởng mới và ưu tiên tính hiệu quả của các cách giải quyết.

Ví dụ: “Tôi hiểu cả hai đều muốn kết quả tốt nhất cho dự án. Vậy mình thử nhìn lại mục tiêu chung xem, đâu là giải pháp hài hòa cho cả hai bên?” – cách này giúp xoa dịu không khí và đưa mọi người trở lại với mục tiêu chung.

Thông minh cảm xúc không chỉ là một phẩm chất cá nhân, đó là nền tảng tạo nên một môi trường làm việc tích cực, gắn kết và phát triển bền vững. Khi chúng ta thực hành và nuôi dưỡng các năng lực của thông minh cảm xúc, chúng ta học cách thấu hiểu chính mình, thấu hiểu người khác, từ đó xây dựng những mối quan hệ chân thành, thúc đẩy sự hợp tác, nâng cao hiệu suất và góp phần hình thành một văn hóa doanh nghiệp ổn định - nơi mỗi trải nghiệm đều mang giá trị và ý nghĩa lâu dài.

 “Khả năng kiểm soát cảm xúc bản thân – trì hoãn sự thỏa mãn và dập tắt sự bốc đồng – là nền tảng cho mọi thành công khác” - Daniel Goleman

Tài liệu tham khảo: "Trí tuệ xúc cảm ứng dụng trong công việc" - Daniel Goleman

P. PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TẬP ĐOÀN HOA SEN

---------------------------------------------------------------------------------------

Đề cập nhật các thông tin về Tập đoàn Hoa Sen. Quý độc giả có thể theo dõi thông tin tại các kênh:

• Fanpage Tập đoàn Hoa Sen:   https://www.facebook.com/hoasengroup.vn
• Fanpage Hoa Sen Home:   https://www.facebook.com/www.hoasenhome.vn
• Website Hoa Sen Group:   http://http://hoasengroup.vn/